8. Sınıf İnkılap Tarihi Demokratikleşme Çabaları

Mustafa Kemal tarafından 9 Eylül 1923’te Türkiye’nin ilk siyasal partisi olarak kurulan Halk Fırkası, cumhuriyetin ilanından sonra adına cumhuriyet kelimesini ekleyerek, Cumhuriyet Halk Fırkası adıyla siyasi faaliyetlerine devam etmiştir. Cumhuriyetin ilanı ile birlikte geçilen kabine sistemine göre, ülke Cumhuriyet Halk Fırkası tarafından yönetiliyordu. Ancak, bazı durumlarda keyfi uygulamalar yapabiliyorlardı. Kendi kafalarına göre hareket ettiklerinde ve doğru ya da yanlış yaptıklarında hiçbir kurum tarafından denetlenemiyorlardı. Oysa demokrasilerde iktidar partisi denetlenir, yanlışları engellenmeye çalışılırdı. İktidar partisinin yaptığı yanlışlar halka anlatılırdı. Ancak bu dönemde böyle bir denetim mekanizması yoktur. Bu da yönetimde aksamalara ve halkın tepkilerine neden oluyordu. Ta ki yeni partiler kurulana kadar.

Yukarıda verilen bilgilere bakarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?

Kurtuluş Savaşı yıllarında Mustafa Kemal ile birlikte hareket eden Kazım Karabekir, Ali Fuat Cebesoy, Rauf Orbay, Refet Bele gibi isimler,
Cumhuriyet Halk Fırkasının yönetiminden memnun olmadıkları için bu partiden ayrılarak, Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kurdular. Böylece, Türkiye’nin ikinci partisi de kurulmuş oldu. Bunlar Cumhuriyet Halk Fırkası’ndan farklı olarak liberal ekonomiyi savunmuşlardır. Ekonomik yatırımların özel sektör eliyle yapılması için gerekli tedbirlerin alınacağını ve özel sektörün destekleneceğini bildirmişlerdir.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası bu düşüncesi ile Atatürk ilkelerinden hangisine karşı çıkmış olmaktadır?

Terakkiperver (ilerici) Cumhuriyet Fırkası ilk muhalefet partisi olarak ortaya çıkmıştır. Halk bu partiye kurtarıcı gözüyle bakmaktadır. Özellikle, yapılan inkılâplarla kaldırılan kurumların geri getirilmesini isteyen halk, akın akın bu partiye koşmuştur. Halifeliğin kaldırılması ile din elden gidiyor anlayışı hızla yayılmaya başlamıştır. Halifeliğin geri getirilmesini isteyenler Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının etrafında toplanmaya başlamışlardır. Bu parti ve partinin programından destek alan bazı gruplar, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Şeyh Sait İsyanı’nı çıkarmışlardır. Parti programında yer alan:

I. Herkesin inancına saygılı oldukları

II. Ekonomide liberalizmi benimsedikleri

III. Daha çok özgürlük getirecekleri

IV. Halkın refah düzeyini artıracakları.

İfadelerinden hangisi ya da hangilerinin Şeyh Sait İsyanı’nın çıkmasında etkili olduğu söylenebilir?

Cumhuriyet Halk Fırkası 9 Eylül 1923’te kurulmuştur. Bu parti ile ilgili olarak:

I. Türkiye’nin ilk siyasi partisidir.

II. Herkesinin inancına saygılıdır.

III. Ekonomide devletçiliği benimsemiştir.

IV. Kökeni Sivas Kongresi’ndeki “Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’ne” dayanır.

V. İnkılâpların gerçekleşmesini sağlamıştır.

VI. 1950 yılına kadar ülkeyi yönetmiştir.

VII. Türkiye’nin en demokratik partisidir.

Cumhuriyet Halk Fırkası ile ilgili olarak yukarıda verilenlerden kaç tanesi doğrudur?

Cumhuriyet Halk Fırkası’nın ekonomi politikaları başarısız olmuştur. Üstüne bir de 1929 Dünya Ekonomik bunalımı eklenince, halkın ekonomik durumu daha da kötüleşmiştir. Bunun üzerine Mustafa Kemal, Paris Elçisi olan yakın arkadaşı Ali Fethi Okyar’ı Türkiye’ye çağırır. Kendisinden bir muhalefet partisi kurmasını ister. Bu parti hem insanlara umut olacak, hem de Cumhuriyet Halk Fırkası’nı denetleyecektir. Fethi Okyar 12 Ağustos 1930’da Serbest Cumhuriyet Fırkası’nı kurmuştur. Ekonomide liberalizmi savunan parti, din konusunda laiklikten taviz vermeyeceğini açıklamıştır. Parti kısa sürede büyümüş ve yüz binlerce üyeye ulaşmıştır. Ancak rejim karşıtlarının, halifeliği geri getirmek isteyenlerin bu parti etrafında toplanması nedeniyle parti, kurucusu olan Fethi Okyar tarafından üç ay sonra kapatılmıştır.

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki metinden ulaşılabilecek sonuçlardan biri değildir?

Serbest Cumhuriyet Fırkası Cumhuriyet karşıtlarının toplandığı bir parti haline gelince kapatılmıştır. Bu olay ülke içinde hala rejim karşıtı insanların olduğunu göstermiştir.

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki durumun haklılığını gösteren bir olaydır?

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nı kuran Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Refet Bele ve Ali Fuat Cebesoy hükûmete karşı çok sert muhalefet etmişlerdir. Bu durum ise rejim karşıtlarını cesaretlendirmiştir. Dini kaygılar taşıyan bazı kimseler, yapılan inkılâp hareketlerini dine karşı yapılıyormuş gibi göstermişlerdir. Bu durum ülkede dini bir hassasiyet oluşturmuştur. Başta saltanatın kaldırılmasını hazmedemeyen grupların, bu yolla tekrar saltanatı getireceklerini düşünmelerine neden olmuştur. Özellikle halifeliğin kaldırılması ise dini ortadan kaldırmakla eş tutulmuştur. Bu nedenle din elden gidiyor diye halkı kışkırtan grupların Doğu ve Güneydoğu’da isyan çıkartmaları kolaylaşmıştır. Sonunda amaçlarına ulaşarak büyük bir isyan çıkartmışlardır.

Yukarıdaki metinde aşağıdaki olaylardan hangisinin nedenleri üzerinde durulmuştur?

Bizler, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir vatandaşı olarak;

I. Oy vererek yöneticilerimizi seçebiliyoruz.

II. Seçtiğimiz dinin ibadetlerini özgürce yapabiliyoruz.

III. Bayan erkek farketmeden kanunlar karşısında eşit haklara sahibiz.

IV. Milli kültürümüzü gelecek nesillere aktaracak faaliyetler düzenleyebiliyoruz.

bilgisiyle aşağıda verilen Atatürk ilkeleri eşleştirildiğinde hangisi dışta kalır?

Aşağıdaki kavramlardan hangisinin demokratik hayatla ilgisi yoktur?

I. Ekonomide liberalizmi benimsemiştir.

II. Fethi Okyar tarafından kurulmuştur.

III. Partinin kapanmasının ardından Menemen Olayı çıkmıştır.

IV. “Partimiz dini inançlara saygılıdır.” maddesini parti programına almıştır.

Yukarıda Serbest Cumhuriyet Fırkası ile ilgili verilen bilgilerden kaç tanesi doğrudur?

Yukarıdaki görseldeki insanlar aşağıdaki haklardan hangisini kullanmaktadır?

Şeyh Sait İsyanı’nın sonucunda isyanda parmağı olduğu gerekçesiyle Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kapatıldı.

Bu durum;

I. Ülkede karışıklıkların daha çok artmasına

II. Çok partili hayata geçişin ertelenmesine

III. Cumhuriyet rejiminden bir dönem vazgeçilmesine

aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulabilir?

Mustafa Kemal’in isteği üzerine Ali Fethi Okyar tarafından 12 Ağustos 1930’da Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu. Fakat laiklik karşıtlarının toplandığı bir parti haline gelince kurucusu tarafından kapatıldı.

Bu bilgilerden hareketle aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

En demokratik yönetim şekli olarak Cumhuriyet kabul edilir.

Buna göre;

I. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi

II. Aşar vergisinin kaldırılması

III. Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarılması

IV. TBMM’nin açılması

yukarıdakilerden hangilerinin Türkiye’nin demokratikleşmesine katkıda bulunduğu söylenemez?

Demokrasiye en uygun yönetim şekli Cumhuriyet rejimidir. Türkiye Devleti 29 Ekim 1923’te cumhuriyet rejimine geçerek, demokrasinin önemli bir aşamasını daha gerçekleştirmiştir. Ancak çeşitli nedenlerden dolayı, demokrasinin temel ilkelerinden olan çok partili siyasi hayata bir türlü geçememiştir.

Aşağıdakilerden hangisinin yukarıda anlatılanların bir sonucu olduğu söylenemez?